نمای مسجد
نمای مسجد به چهره و ظاهر مسجد که در نگاه اول دیده میشود گفته شده و نشانه ای از هویت و روح معماری اسلامی است.
این نما از ترکیب هنر، ایمان و فرهنگ اسلامی حاصل شده و باعث دعوت به عبادت و القای حس آرامش و تقدس می گردد.
نمای مسجد شامل گنبد، مناره، ایوان، ورودی، دیوار، پنجره و تزئینات خارجی است که روح دین اسلام را نشان می دهد و با فرهنگ محلی و محیط پیرامون خود سازگاری دارد.
با دیدن نمای مسجد، افراد به عبادت و تفکر دعوت میشوند.
اهداف طراحی نمای مسجد
طراحی نمای مسجد ها با هدف های مختلف انجام میشود که عبارتند از:
- القا کردن حس معنویت و احترام به دیگران
- نشان دادن هویت اسلامی و دینی
- هماهنگ شدن با معماری داخلی مسجد و زیبا شدن
- راهنمای بصری جهت تشخیص مسجد
- بیان کننده ارزش های هنری و فرهنگی
اصول اسلامی در طراحی نمای مسجد
اصول اسلامی در طراحی نمای مسجد
رعایت اصول اسلامی هنگام طراحی نمای مسجد جزو موارد بسیار مهمی است که باید به آن توجه ویژه شود. مسجد مظهر ایمان و هویت دینی است، به همین دلیل نمای ساختمان باید در کنار زیبایی که دارد القا کننده پیام های معنوی باشد.
طراحی نمای مسجد باید حتما بر پایه اصول اسلامی انجام گیرد تا اصالت دینی ما را حفظ نماید و چهره اسلام در جامعه را نشان دهد.
نمای مسجد نباید چون نمای بنا های عمومی و تجاری باشد، ظاهر و فرم آن باید به گونه ای باشد که باعث سوق انسان به سوی خدا و عبادت شود.
با رعایت اصول نمای مسجد، افراد هنگام ورود به این بنا متوجه فضای روحانی و آرامش بخش آن میشوند و حس ورود به جایی مقدس و الهی به آنها دست می دهد.
پس باید هنگام طراحی نمای مسجد اصول طراحی نما را مورد توجه قرار داد و رعایت کرد. این اصول عبارتند از:
- توجه به نماد های اسلامی
- توجه به نور و فضا
- استفاده از رنگ های متناسب
- حفظ نمودن هویت فرهنگی و محلی
- سادگی و دوری از تجملات
توجه به نماد های اسلامی
توجه به نماد های اسلامی از اصول بسیار مهم طراحی نمای مسجد است که مفاهیم دینی، فرهنگی و معنوی در اسلام را بیان می کند.
نماد های اسلامی باید به صورت آگاهانه در ن
مای مساجد به کار گرفته شوند تا هویت اسلامی را آشکار کنند و القا کننده حس معنویت باشند.
از دلایل اهمیت نماد های اسلامی می توان موارد زیر را عنوان کرد:
- انتقال دادن مفاهیم معنوی:هر نماد اسلامی بیانگر یک مفهوم معنوی است. مثلا گنبد نمادی از آسمان و حضور خدا است، قوس و طاق نمادی از ورود به دنیای روحانی و رها شدن از دنیا می باشد و مناره نماد دعوت به توحید است.
- نشان دهنده هویت دینی و فرهنگی:نماد های اسلامی زبان بصری اسلام هستند که با دیدن آنها می توان پی به تقدس مسجد برد.
- پیوند داشتن با تاریخ و سنت اسلامی:استفاده از نماد های اسلامی موجب پیوستگی تاریخی و فرهنگی میشود و تداوم ایمان در دوره های مختلف را نشان می دهد.
- الهام بخش و آموزش دهنده:استفاده از نماد های اسلامی در نمای مسجد نوعی ابزار آموزش غیرمستقیم ارزش های دینی بوده که موجب ترغیب بینده به تفکر و ذکر الهی میشود.
توجه به نور و فضا در طراحی
یکی از مهم ترین اصول ها در طراحی نمای مساجد توجه به نور و فضا است، زیرا نور و فضا در نمای مساجد مفاهیمی عمیق و الهی بوده و نشانه ای از حضور خداوند در آن مکان می باشند.
در تفکر اسلامی نور را به عنوان نشانه خداوند می دانند به همین منظور توجه به نور در طراحی مسجد در کنار روشنایی، تجلی از حضور خداوند می باشد. برای رعایت اصول نور و فضا از شیشه های رنگی و پنجره های مشبک جهت عبور نور طبیعی استفاده میشود.
روزنه های موجود در گنبد مساجد نیز نور را عبور می دهد و تابش نور درون گنبد و محراب باعث معنوی بودن آن فضا شده و توجه مردم به قبله را جلب می کند.
برای اینکه عظمت و آرامش مسجد در شب نشان داده شود باید اقدام به نورپردازی به صورت نرم و متقارن کرد.
نور فضا را روحانی کرده و آن را زنده جلوه می دهد، فضا نیز به نور معنا داده و آن را هدایت می کند.
در نمای مسجد فضا تجلی آرامش و وحدت بوده و انسان را وارد دنیای درونی و معنوی می کند.
فضا در دعوت مردم به عبادت نقش مهمی را ایفا می کند. از ویژگی های فضایی نمای مساجد می توان به تناسب و هماهنگی میان اجزا، باز بودن فضا جهت به وجود آمدن حس آزادی و فضای ورودی آرام و بدور از ترس اشاره کرد.
ترکیب نور و فضا باعث میشود مسجد تجربه حضور الهی باشد.
داشتن نور طبیعی و فضای باز آرامش روانی نمازگزار و تمرکز روحی وی را به همراه دارد و روشنایی فضا حس پاکی و حضور خدا را القا می کند.
استفاده از رنگ های متناسب
یکی دیگر از اصول کلیدی طراحی نمای مساجد به کار گرفتن رنگ های متناسب است زیرا رنگ ها تنها جنبه تزئين ندارند و در معماری اسلامی استفاده از رنگ ها بار معنوی و روحانی دارد.
رنگ ها موجب هدایت احساسات انسان ها شده و حس آرامش و معنویت را القا می کند.
در اسلام رنگ ها تجلی زیبایی الهی هستند، به همین منظور هنگام طراحی نمای مسجد باید رنگی مناسب که باعث ایجاد تعادل میان نور، تزئینات و فضا شود را انتخاب کرد تا حس روحانیت و آرامش را انتقال دهد.
در معماری اسلامی هر رنگ دارای مفهوم خاصی است مثلا:
- آبی فیروزه ای نماد آرامش و پاکی است که برای گنبد، دیوار و ایوان به کار گرفته میشود.
- سفید نماد سادگی و طهارت است و برای بدنه نما و قسمت های گچ کاری استفاده میشود.
- طلایی یا زرد کمرنگ نماد شکوه و نور الهی است و در قسمت های اطراف محراب به کار گرفته میشود.
- لاجوردی نماد رازآلودگی الهی و تفکر عمیق است و برای خطوط و آیات قرآنی به کار گرفته میشود.
- سبز نماد بهشت و ایمان است و برای مناره و گنبد استفاده میشود.
- قهوه ای و آجری نماد تواضع و پیوند با خاک است و برای نما های بیرون کاربرد دارد.
رنگ های به کار رفته در نما باید با همدیگر هماهنگ بوده و دارای تضاد های نرم و ملایم باشند تا حس وحدت و نظم را منتقل کنند.
استفاده از رنگ ها باید با نور و شرایط آب و هوایی تناسب داشته باشد به صورتی که برای مناطق گرم و خشک بیشتر از رنگ های سفید و فیروزه ای استفاده شود و برای مناطق مرطوب و سبز از رنگ های قهوه ای و سبز استفاده شود تا مسجد با طبیعت اطراف سازگاری داشته باشد.
حفظ هویت فرهنگی و محلی
حفظ هویت فرهنگی و محلی
از اصول بنیادین طراحی نمای مساجد می توان به حفظ هویت فرهنگی و محلی اشاره کرد، زیرا مسجد نشان دهنده فرهنگ، روح و تاریخ مسلمانان است و طراحی آن باید با فرهنگ و اقلیم بومی هماهنگ باشد و ارزش های اسلامی برای انجام آن مورد توجه قرار گیرد.
هر سرزمین دارای سنت و فرهنگ خاص خود است که اسلام با آن پیوند خورده و مسجد مهم ترین بنای دینی و اسلامی آن محسوب میشود.
نمای مسجد باید با فرم های محلی، سبک و رنگ های سازگار با آنها طراحی شود تا باعث افزایش حس نزدیکی در مردم گردد، پس ارتباط میان دین و فرهنگ بسیار اهمیت دارد.
هنگام طراحی نما باید به تاریخ و میراث معماری بومی توجه کرد و هویت فرهنگی را حفظ نمود.
هر سنت دارای نماد ها و نقش ها و مصالح خاص خود است مثلا ایرانیان از گنبد های دو پوسته و آجر و کاشی فیروزه ای استفاده می کنند اما در ترکیه از گنبد های بزرگ با سنگ های سفید استفاده می کنند.
باید از این عناصر به درستی استفاده کرد تا فرهنگ و تاریخ آن سرزمین حفظ گردد و ادامه پیدا کند.
سادگی و دوری از تجملات
هنگام طراحی نمای مساجد باید اصل سادگی و دوری از تجملات را رعایت کنید.
نمای به کار رفته نباید دارای تزئینات افراطی باشد. در این طراحی تاکید بر سادگی شده که از مهم ترین اصول اسلامی می باشد.
هدف از طراحی نمای مسجد به جای جلب توجه ایجاد حس آرامش و توجه کردن به معنویت است.
